Podstawowe akty prawne związane z wyłączeniem gruntów z produkcji leśnej

  1. Ustawa z dnia 28 września 1991 roku o lasach.

  2. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych.

  3. Statut Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe z dnia 18 maja 1994 roku.

Okoliczności wyłączenia

Wyłączenie gruntów leśnych z produkcji ma miejsce najczęściej w przypadku realizacji inwestycji, budowy domu lub powstania innych okoliczności, które skłaniają do zmiany formy użytkowania gruntów. Wyłączenie gruntów leśnych z produkcji dotyczy wszystkich sytuacji, gdy fragment działki oznaczony jest w ewidencji gruntów i budynków symbolem „Ls”; niezależnie od tego czy w tym miejscu aktualnie rośnie las czy też grunt jest lasu pozbawiony. Należy zaznaczyć, że nie każdy grunt porośnięty drzewostanem jest lasem w rozumieniu zgodnym z definicją ustawy o lasach z 28 września 1991 roku. Nawet najbardziej gęste zadrzewienie, gąszcz krzewów i podrostów nie decyduje o tym, jaka jest klasyfikacja gruntu. Należy to zawsze sprawdzić zanim podejmiemy działania związane z wyłączeniem gruntu z produkcji.

Prawna definicja lasu

Lasem w rozumieniu ustawy o lasach jest grunt:

  1. o zwartej powierzchni co najmniej 0, 10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem leśnym – lub przejściowo jej pozbawiony:

  2. przeznaczony do produkcji leśnej lub;

  3. stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo;

  4. wpisany do rejestru zabytków;

  5. związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi i urządzenia turystyczne.

Warto zwrócić uwagę, iż prawna definicja lasu wprowadza kilka kryteriów uznawania gruntu za leśny:

  1. kryterium przyrodnicze – lasem jest grunt porośnięty roślinnością leśną, którą zazwyczaj tworzą drzewa, krzewy i runo leśne.

  2. kryterium przestrzenne – lasem jest grunt o powierzchni nie mniejszej niż 0,10 ha. Oznacza to, iż nawet typowy drzewostan, ale o łącznej powierzchni nieprzekraczającej 0,10 ha lasem według ustawy nie jest. Uwaga: podział większego fragmentu lasu, załóżmy o powierzchni 0,50 ha na 6 mniejszych działek geodezyjnych o powierzchni ok. 0,08 ha każda nie spowoduje zmiany klasyfikacji gruntu leśnego. Zawsze brana jest pod uwagę łączna powierzchnia danego kompleksu leśnego, niezależnie od form własności i rzeczywistej powierzchni działek geodezyjnych.

  3. kryterium przeznaczenia – lasem jest grunt przeznaczony do produkcji leśnej, z wyłączeniem oczywiście lasów w rezerwatach przyrody, parkach narodowych oraz na terenach objętych ochroną zabytkową.

  4. kryterium dodatkowym jest związek z gospodarką leśną.

Należy zatem zawsze uznawać, iż o kwalifikacji gruntu decydują dane z ewidencji gruntów prowadzonej na podstawie ustawy z 17 maja 1989 roku Prawo geodezyjne i kartograficzne.

Wydaje się, że grunt na zdjęciu nie ma nic wspólnego z lasem, przypomina raczej trawnik. A jednak to las. Pamiętajmy: o tym czy jakiś grunt jest uznawany za las decyduje nie jego aktualny „wygląd”, ale zapisy w ewidencji gruntów i budynków. Lasy oznaczane są symbolem „ls” na mapach.

Realizacja inwestycji na gruncie leśnym

Realizacja inwestycji w postaci budowy domu, budynku gospodarczego czy innych form zabudowy na gruncie leśnym jest możliwa jedynie wtedy, gdy miejscowy plan zagospodarowania przewiduje na tym terenie zabudowę. W przypadku braku planu decydujące są warunki zabudowy i zagospodarowania terenu lub też odmowa ich wydania przez gminę – najczęściej dotyczy to działek oznaczonych, jako las.

Wyłączenie lasu z produkcji leśnej

Wyłączenie gruntu z produkcji leśnej powinno nastąpić przed wystąpieniem o pozwolenie na budowę. W przypadku, gdy miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego nie przewiduje w tym miejscu zabudowy nie ma możliwości wyłączenia lasu z produkcji (art. 7, pkt. 1 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych). Zgodnie z wyrokiem NSA z dnia 21 listopada 2000 roku (II SA 2437/99) „jeżeli na danym terenie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, który nie przewiduje przeznaczenia gruntów rolnych lub leśnych na inne cele to do takiego przeznaczenia może dojść tylko w trybie zmiany planu uregulowanym w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym”. Istotnym jest, zatem składanie wniosków o zmiany w planie zagospodarowania, zwłaszcza w momencie, gdy gmina ogłasza przystąpienie do zmiany planu. Można również złożyć wniosek o zmianę planu dotyczący jedynie naszej działki. Należy podkreślić, iż ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych w odniesieniu do lasów ma zastosowanie również w granicach administracyjnych miast (w odróżnieniu od gruntów rolnych).

Zgoda na wyłączenie gruntu z produkcji

W przypadku zmiany przeznaczenia na cele nierolnicze i nieleśne gruntu, który jest lasem zawsze jest wymagana zgoda (niezależnie od powierzchni gruntu objętego zmianą). Zgodę taka wyraża Minister Środowiska (w przypadkach gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa) lub marszałek województwa (w przypadku gruntu leśnego stanowiący własność każdego innego podmiotu niż Skarb Państwa). Ważne: o zgodę taką występuje wójt, burmistrz lub prezydent miasta a nie inwestor!

Decyzja na wyłączenie gruntów z produkcji

Decyzję na wyłączenie gruntów leśnych z produkcji wydaje Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych. Przez pojęcie decyzji zezwalającej na wyłączenie gruntu z produkcji należy rozumieć wyrażenie zgody na rozpoczęcie na gruntach leśnych innego użytkowania jak leśne.  O konieczności wyłączenia gruntu leśnego z produkcji (lub braku takiej potrzeby) decyduje dyrektor RDLP w trakcie procesu uzgodnień, który jest związany z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym: uzgodnień projektów planów zagospodarowania przestrzennego, projektów decyzji o warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego lub innych uzgodnień.

Wniosek o wydanie decyzji zezwalającej na wyłączenie gruntów z produkcji leśnej

Kompletny wniosek powinien zawierać:

  1. wypis i wyrys potwierdzający przeznaczenie gruntu w obowiązującym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego,

  2. aktualny wypis i wyrys z powszechnej ewidencji gruntów i budynków z lokalizacją inwestycji,

  3. opis taksacyjny lasu,

  4. kopia leśnej mapy gospodarczej,

  5. tytuł prawny do władania nieruchomością,

  6. zestawienie powierzchni wnioskowanych do wyłączenia gruntów leśnych według wydzieleń leśnych,

  7. pełnomocnictwo (jeżeli podmiot składający wniosek działa w imieniu podmiotu ubiegającego się o zgodę na wyłączenie gruntów z produkcji leśnej).

Opis taksacyjny

Jednym z elementów wniosku o wydanie decyzji zezwalającej na wyłączenie gruntów z produkcji leśnej jest opis taksacyjny. Jest to opracowanie sporządzane dla wszystkich gruntów pozostających w zarządzie Lasów Państwowych oraz innych gruntów leśnych.  Opis taksacyjny sporządza się zasadniczo dla każdego wydzielenia leśnego.  Opis taksacyjny dołączany do wniosku powinien zawierać: typ siedliskowy lasu, skład gatunkowy drzewostanu, wiek, zadrzewienie oraz bonitację. W przypadku terenów leśnych znajdujących się w zarządzie Lasów Państwowych opis taksacyjny powinien zostać potwierdzony przez służby LP, natomiast w przypadku lasów innych form własności przez starostę.  W praktyce opis taksacyjny drzewostanu można znaleźć w obowiązującym Planie Urządzenia Lasu lub Uproszczonym Planie Urządzenie Lasu. Należy jednak pamiętać, iż weryfikację opisu taksacyjnego powinien przeprowadzić specjalista leśnik lub taksator leśny. Jest to bardzo istotne, gdyż nierzadko występują niezgodności opisu taksacyjnego zawartego w Planie Urządzenia Lasu ze stanem faktycznym. Ma to miejsce przede wszystkim w następujących sytuacjach:

  1. od daty zatwierdzenie PUL minęło kilka lat, dane w nim zawarte mogły ulec zmianie,

  2. opis taksacyjny zawarty w PUL dotyczy większej powierzchni np. 5 hektarów, natomiast przedmiotem wyłączenia jest mniejszy fragment odmienny pod względem warunków siedliskowych, składu gatunkowego, wieku, bonitacji od pozostałej części wydzielenia leśnego. W takiej sytuacji opis taksacyjny sporządzony na potrzeby wydania decyzji może znacznie różnić się od opisu zawartego w PUL.

Podczas prac terenowych nad taksacją drzewostanu powinny zostać wykonane pomiary pozwalającej ustalić niezbędne cechy taksacyjne drzewostanu takie jak np. skład gatunkowy, wiek, bonitację, zadrzewienie i inne.

Opłaty z tytułu wyłączenia gruntów z produkcji leśnej

W przypadku, gdy wnioskodawca złoży deklarację niezwłocznego przystąpienia do realizacji inwestycji wydanie decyzji odbywa się jednorazowo z naliczeniem wszystkich opłat. Naliczanie opłat może przebiegać również dwuetapowo:

  1. W pierwszym etapie organ wydaje decyzję zezwalającą na wyłączenie gruntu z produkcji leśnej ustalając należność za wyłączenie bez naliczania pozostałych opłat. Jednocześnie organ informuje wnioskodawcę o zobowiązaniu do pisemnego powiadomienia dyrektora RDLP o dacie faktycznego wyłączenia gruntów z produkcji.

  2. W drugim etapie organ wydaje – po uzyskaniu informacji o dacie faktycznego wyłączenia gruntów z produkcji – decyzję naliczającą odszkodowanie za przedwczesny wyrąb drzewostanu oraz wymiar opłaty rocznej.

W przypadku realizacji inwestycji o charakterze użyteczności publicznej z zakresu oświaty i wychowania, kultury, kultu religijnego oraz ochrony zdrowia i opieki społecznej, jeżeli inwestycja ta służy zaspokojeniu potrzeb lokalnej społeczności, oraz dotyczącej powiększenia lub założenia cmentarza, jeżeli obszar gruntu podlegający wyłączeniu nie przekracza 1 ha dyrektor RDLP może umorzyć całość lub część należności i opłat rocznych oraz jednorazowego odszkodowania w razie dokonania przedwczesnego wyrębu drzewostanu – w praktyce rzadko zdarzają się odmowy umorzenia części lub całości opłat.

Kilka ciekawostek

  1. Przedwczesny wyrąb drzewostanu – dotyczy sytuacji, gdy planowana wycinka drzewostanu nastąpi przed osiągnięciem tzw. wieku rębności. Wiek rębności określony jest w Planie Urządzenia Lasu. Przykład: wiek rębności dla sosny określony w planie urządzenie lasu wynosi 120 lat. Drzewostan będący przedmiotem wniosku jest w wieku 145 lat. W tym przypadku nie zostanie naliczona opłata z tytułu przedwczesnego wyrębu drzewostanu, ponieważ nastąpił on po osiągnięciu wieku rębności określonym w PUL. Wysokość opłaty stanowi różnicę między spodziewaną wartością drzewostanu w wieku rębności a wartością w chwili wyrębu. W drzewostanach młodszych, w których nie można pozyskać sortymentów drzewnych, odszkodowanie to stanowi wartość kosztów poniesionych na założenie i pielęgnację drzewostanów.

  2. Podstawowe informacje dotyczące cech taksacyjnych wydzieleń leśnych uzyskać można z internetowej Bazy Danych o Lasach  www.bdl.lasy.gov.pl . Znaleźć tam możemy jednak przede wszystkim informacje dotyczące lasów pozostających w administracji Lasów Państwowych.