Wycinka drzew i krzewów rosnących na terenach zieleni lub lasów w etapie końcowym powoduje pozyskanie surowca, jakim jest drewno. Szacunek brakarski (wycena wartości drewna) jest czynnością zmierzającą do określenia ilości i jakości (sortymenty) pozyskanego lub planowanego do pozyskania drewna na podstawie metod pomiarowych stosowanych w dendrometrii.

Drewno pochodzące z wycinek z terenów administrowanych przez jednostki publiczne podlega wycenie.

Wyróżniamy następujące metody wykonywania szacunków brakarskich:

Metoda posztuczna – pomiarowi podlega każde drzewo oddzielnie. Metoda, która na terenach zieleni i w zadrzewieniach przydrożnych powinna być jedyną dopuszczalną metodą szacowania wartości drewna, ze względy na to, iż jest najdokładniejsza i pozwala na wiarygodne oszacowanie wartości drewna. Metoda jest czasochłonna, wymaga dużych umiejętności sprawnego szacowania kłody lub strzały przez brakarza.


Metoda powierzchni próbnych – pomiarowi podlegają jedynie drzewa na powierzchni próbnej, stanowiącej najczęściej 5 – 10 % całkowitej powierzchni. Stosowana w lasach, praktycznie nieprzydatna w terenach zieleni oraz przy zadrzewieniach drogowych.


Metoda szacowania na podstawie wyników z lat ubiegłych – stosowana jedynie w lasach, przy posiadaniu udokumentowanych wyników pozyskania drewna z lat minionych, jest najmniej pracochłonna, ale jednocześnie niedokładna.

Na terenach zieleni, inwestycyjnych, w zadrzewieniach przydrożnych i innych miejscach, gdzie zastosowanie znajdują przepisy Ustawy o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 roku wycenę wartości drewna prowadzi się dwiema metodami:

Pomiar drzew stojących (przed wycinką) – pomiarowi podlega każde drzewo przed wycinką. Na podstawie obwodu drzewa i jego wysokości obliczana jest miąższość drewna i określana jest jego jakość. Metoda pracochłonna, o wysokim stopniu dokładności.


Pomiar drewna (po wycince) – pomiar stosów lub dłużyc (kłód) po wycięciu drzew. Na podstawie stosowanych współczynników i tablic określana jest miąższość i jakość drewna. Najdokładniejsza metoda określania wartości drewna. W przypadku terenów zieleni i zadrzewień drogowych często wymaga obecności brakarza przy ścince drzew (nie ma miejsca do składowania drewna i należy je klasyfikować na bieżąco przed załadunkiem i wywozem).

Niekiedy określenie wartości drewna jest możliwe tylko po pomiarach pniaków.

Szacunek brakarski oraz wycenę wartości drewna powinna wykonywać osoba posiadająca uprawnienia brakarskie (w Polsce przyznawane są trzy klasy brakarskie I – III), ponieważ ukończenie kursu daje gwarancję posiadania wiedzy na prawidłowa realizację tych czynności.

Drewno pochodzące z wycinek z parków i pasów drogowych z reguły nie jest najlepszej jakości., ponieważ w takich miejscach usuwane są z reguły drzewa chore, opanowane przez szkodniki i patogeny. Inna sytuacja ma miejsce w przypadku wycinek drewna z powodów inwestycyjnych – w takiej sytuacji drewno może być pełnowartościowe.

Najczęstsze błędy w przypadku zlecania wykonawstwa szacunków brakarskich:

Stosowanie przy wycenie wartości drewna pochodzącego z wycinek z terenów zieleni, zadrzewień przydrożnych, linii kolejowych, terenów inwestycyjnych i innych cen obowiązujących w cennikach drewna dla okolicznych nadleśnictw PGL Lasy Państwowe. Jest to działanie, które sztucznie podnosi wartość drewna i działa najczęściej na niekorzyść nabywcy lub wykonawcy prac. Nasza pracownia przygotowywała opinie i ekspertyzy dotyczące oszacowania realnych wartości drewna przygotowanych dla inwestorów takich jak Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Polskie Linie Kolejowe, samorządów oraz wykonawców prac.

Wykonywanie oszacowania wartości drewna przez osoby nieposiadające stosownej wiedzy, doświadczenia oraz uprawnień.

Szacowanie wartości drewna stojącego, przy założeniu, iż drewno po ścięciu będzie dłużycą i będzie można z niego pozyskać cenne sortymenty. Drewno pochodzące z wycinek z terenów zieleni oraz zadrzewień przydrożnych ze względu na trudności w jego ścięciu jest pozyskiwane najczęściej w krótkich, różnej długości odcinkach. Nadrzędnym celem przy usuwaniu drzew z takich terenów nie jest pozyskanie najcenniejszego drewna, lecz przede wszystkim bezpieczne usunięcie drzew zagrażających bezpieczeństwu mienia lub osób. Pozyskanie cennego drewna prowadzi się w lasach, nie na terenach zieleni.

Oczekiwanie od wykonawcy, iż podczas wycinki zachowa cenny fragment dłużycy ze względu na jej wartość jest niedopuszczalne – priorytetem jest 4. bezpieczeństwo podczas prowadzenia wycinki.

Uznawanie, iż drewno pochodzące z wycinek stanowi jedynie materiał opałowy niskiej wartości lub odpad i w związku z powyższym można zaniechać jego wyceny.

Drewno pochodzące z wycinki z terenów PGL Lasy Państwowe oznakowane jest czerwoną plakietką oraz logo Lasów Państwowych.

Drewno pozyskiwane z terenów parków narodowych oznakowane jest zieloną plakietką

Informacje dla jednostek samorządowych:

Drewno pochodzące z wycinek z nieruchomości gminnych stanowi składnik majątkowy gminy, a jego wartość powinna znaleźć odzwierciedlenie w dochodach własnych gminy (Ustawa o samorządzie gminnym oraz Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego). Do obowiązków osób odpowiedzialnych za zarządzanie mieniem komunalnym należy zachowanie szczególnej staranności przy wykonywaniu zarządu zgodnie z przeznaczeniem tego mienia i jego ochrona (art. 50 ustawy o samorządzie gminnym).

Na podstawie art. 7 Ustawy o rachunkowości nie wolno kompensować ze sobą różnych wartości, co do rodzajów aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych z nimi. W sytuacji, gdy wykonawca staje się właścicielem pozyskanego drewna i jest zobowiązany pomniejszyć wartość swojej usługi o wartość pozyskanego drewna obie operacje (tj. sprzedaż drewna wykonawcy prac oraz usługa usuwania drzew) powinny być ujęte oddzielnie w ewidencji księgowej gminy.

Przekazywanie drewna w formie darowizny osobom fizycznym lub miejskim jednostkom organizacyjnym na własne potrzeby powinno być poprzedzone ustaleniem wartości przekazanego drewna (jego wyceną).

Jednostki samorządu terytorialnego powinny prowadzić ewidencję pozyskanego drewna z usuniętych drzew pochodzących z nieruchomości gminnych – Ustawa o rachunkowości art. 20, ust. 1 i art. 24, ust. 1 i 2 – zgodnie, z którymi do ksiąg rachunkowych okresu sprawozdawczego należy wprowadzić w postaci zapisu każde zdarzenie, które nastąpiło w okresie sprawozdawczym, a księgi rachunkowe powinny być prowadzone rzetelnie, bezbłędnie, sprawdzalnie i  na bieżąco. W ramach ksiąg pomocniczych powinna być stosowana ewidencja – wartościowo – ilościowa dla poszczególnych grup rzeczowych składników obrotowych, ponieważ fakt pozyskania drewna, którego wartość księgową można ustalić stanowi powód do wykazania tego faktu w ewidencji księgowej.

Wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli w tematyce „Usuwanie drzew z terenu nieruchomości gminnych i zagospodarowanie pozyskanego drewna”